世界のアシロ目魚類(FAO species catalogue) | ウッカリカサゴのブログ

ウッカリカサゴのブログ

日本産魚類の仔稚魚のスケッチや標本写真、分類・同定等に関する文献情報、
趣味の沖釣り・油画などについての雑録です。


Nielsen, J.G., Cohen, D.M., Markle, D.F. and Robins, C.R. (1999).
FAO species catalogue. Volume 18. Ophidiiform fishes of the world (Order Ophidiiformes)
An annotated and illustrated catalogue of pearlfishes, cusk-eels, brotulas and other ophidiiform fishes known to date.
FAO Fisheries Synopsis. No. 125, Vol. 18. Rome, FAO. 178p., 136 figs.
http://www.fao.org/docrep/009/x3930e/x3930e00.htm

全文 PDF がここ↓からダウンロードできる。
http://www.vliz.be/imisdocs/publications/255686.pdf

-----------------------------------------------------------------
アシロ目の仔稚魚の分類について,稚魚図鑑第二版のアシロ目の解説(沖山,2014)では,次のように記載されている。


『アシロ目の分類体系は Nielsen et al.(1999)に集大成されたが,一部の分類群(特にアシロ科の亜科)については問題が残されている.

 

Nelson(2006)において本目フサイタチウオ亜目に編入されたニセイタチウオ科 Parabrotulidae は,本書ではスズキ目ゲンゲ亜目に置かれた。 ・・・中略・・・

 

仔稚魚の分類に関しては,多くの情報があるが日本産の仔稚魚に関する知見はアシロ亜目に関するものが中心で,ソコオクメウオ科についての知見はない。

 

日本近海のアシロ目魚類は今後も増加する可能性が高いために,仔稚魚の同定に当たって,広範な海域の情報に注目する必要がある。』

なお,稚魚図鑑第二版のアシロ科の解説で使われている「カワリアシロ亜科(新称)」という名称については「オビアシロ亜科とすべきという点については,すでに本ブログ↓で述べた。
「日本産稚魚図鑑第二版(2014)で提唱された新称の分類群:再追記あり」 2016-10-27
https://ameblo.jp/husakasago/entry-12213329774.html

ところで上述のように,ニセイタチウオ科の分類学上の位置に関しては議論があり,このNielsen et al.(1999)では取り上げられておらず,魚類検索第三版(中坊・土居内,2013)ではスズキ目ゲンゲ亜目で扱われている。

 

最近,分子データによりニセイタチウオ科アシロ目フサイタチウオ亜目フサイタチウオ科 Bythitidaeに近縁であるという研究報告が出ている(Campbell et al., 2017)。

 

アシロ亜目は卵生,フサイタチウオ亜目は胎生。
-----------------------------------------------------------------
Nielsen et al.(1999) のアシロ目の記載種↓
-----------------------------------------------------------------
アシロ亜目
  カクレウオ科
  アシロ科
        イタチウオ亜科
        オビアシロ亜科
        アシロ亜科
        シオイタチウオ亜科


フサイタチウオ亜目
  フサイタチウオ科
        フサイタチウオ亜科
        ネッタイイタチウオ亜科
  ソコオクメウオ科
-----------------------------------------------------------------
Suborder Ophidioidei アシロ亜目
CARAPIDAE カクレウオ科 (仔稚魚の形態図あり)
(●●Subfamily Carapinae カクレウオ亜科)
    Carapus シロカクレウオ属
      Carapus mourlani  カザリカクレウオ
    Echiodon クマノカクレウオ属
      Echiodon cryomargarites
    Encheliophis カクレウオ属
      Encheliophis vermicularis   アマミカクレウオ
    Eurypleuron ソコカクレウオ属
      Eurypleuron owasianum  ソコカクレウオ
    Onuxodon シンジュカクレウオ属
      Onuxodon parvibrachium  シンジュカクレウオ
(●●Subfamily Pyramodontinae オニカクレウオ亜科)
    Pyramodon オニカクレウオ属
      Pyramodon ventralis  オニカクレウオ
    Snyderidia
      Snyderidia canina
-----------------------------------------------------------------
OPHIDIIDAE アシロ科 
●●Subfamily Brotulinae イタチウオ亜科
    Brotula イタチウオ属
      Brotula barbata
      Brotula multibarbata  イタチウオ
●●Subfamily Brotulotaeniinae オビアシロ亜科
    Brotulotaenia オビアシロ属
      Brotulotaenia nigra
●●Subfamily Ophidiinae アシロ亜科
  Tribe Lepophidiini
    Cherublemma
      Cherublemma emmelas
    Genypterus
      Genypterus blacodes
      Genypterus capensis
      Genypterus chilensis
      Genypterus maculatus
      Genypterus tigerinus
    Lepophidium
      Lepophidium brevibarbe
      Lepophidium negropinna
  Tribe Ophidiini
    Chilara
      Chilara taylori
    Ophidion アシロ属
      Ophidion holbrooki
    Otophidium
      Otophidium omostigma
    Parophidion
      Parophidion schmidti
    Raneya
      Raneya brasiliensis
●●Subfamily Neobythitinae シオイタチウオ亜科
    Abyssobrotula ヨミノアシロ属
      Abyssobrotula galatheae  ヨミノアシロ
    Acanthonus ハナトゲアシロ属
      Acanthonus armatus  ハナトゲアシロ
    Alcockia リュウジンアシロ属
      Alcockia rostrata
    Apagesoma
      Apagesoma edentatum
    Barathrites
      Barathrites parri
    Barathrodemus
      Barathrodemus nasutus
    Bassogigas  オオイタチウオ属
      Bassogigas gilli  オオイタチウオ
    Bassozetus フクメンイタチウオ属
      Bassozetus robustus
      Bassozetus elongatus
    Bathyonus オザワアシロ属
      Bathyonus caudalis  オザワアシロ
    Benthocometes
      Benthocometes robustus
    Dannevigia
      Dannevigia tusca
    Dicrolene モモイタチウオ属
      Dicrolene pallidus
    Enchelybrotula
      Enchelybrotula gomoni
    Epetriodus
      Epetriodus freddyi
    Eretmichthys フリソデアシロ属
      Eretmichthys pinnatus
    Glyptophidium シロチョウマン属
      Glyptophidium argenteum  シロガネチョウマン
    Holcomycteronus
      Holcomycteronus aequatoris
    Homostolus イトヒキイタチウオ属
      Homostolus acer  イトヒキイタチウオ
    Hoplobrotula ヨロイイタチウオ属
      Hoplobrotula armata  ヨロイイタチウオ
    Hypopleuron
      Hypopleuron caninum
    Lamprogrammus
      Lamprogrammus niger
    Leptobrotula
      Leptobrotula breviventralis
    Leucicorus
      Leucicorus atlanticus
    Luciobrotula クロウミドジョウ属
      Luciobrotula bartschi  クロウミドジョウ
    Mastigopterus ハゴロモアシロ属
      Mastigopterus imperator  ハゴロモアシロ
    Monomitopus クマイタチウオ属
      Monomitopus vityazi
      Monomitopus americanus
      Monomitopus microlepis
    Neobythites シオイタチウオ属
      Neobythites analis
      Neobythites gilli
      Neobythites multistriatus
    Penopus
      Penopus microcephalus
    Petrotyx
      Petrotyx sanguineus
    Porogadus タライタチウオ属
      Porogadus miles  コワトゲタライタチウオ
    Pycnocraspedum ヒメイタチウオ属
      Pycnocraspedum squamipinne
    Selachophidium
      Selachophidium guentheri
    Sirembo ウミドジョウ属
      Sirembo jerdoni
    Spectrunculus ハダカイタチウオ属
      Spectrunculus grandis  ソコボウズ
    Spottobrotula
      Spottobrotula mahodadi
    Tauredophidium
      Tauredophidium hextii
    Typhlonus バケアシロ属
      Typhlonus nasus  バケアシロ
    Xyelacyba ハリダシアシロ属
      Xyelacyba myersi  ハリダシアシロ
-----------------------------------------------------------------
Suborder Bythitoidei フサイタチウオ亜目
BYTHITIDAE フサイタチウオ科 
●●Subfamily Bythitinae フサイタチウオ亜科
    Bellottia
      Bellottia apoda
    Bythites
      Bythites islandicusv
    Calamopteryx
      Calamopteryx goslinei
    Cataetyx オオソコイタチウオ属
      Cataetyx chthamalorhynchus
    Diplacanthopoma ボライタチウオ属
      Diplacanthopoma brachysoma
    Grammonus
      Grammonus ater
      Grammonus opisthodon
    Hastatobythites
      Hastatobythites arafurensis
      Hephthocara Microbrotula
    Microbrotula
      Microbrotula rubra
    Pseudonus
      Pseudonus acutus
    Saccogaster サラサイタチウオ属
      Saccogaster maculata
    Stygnobrotula
      Stygnobrotula latebricola
    Thalassobathia
      Thalassobathia pelagica
●●Subfamily Brosmophycinae ネッタイイタチウオ亜科
  ribe Brosmophycini
    Beaglichthys
      Beaglichthys macrophthalmus
    Bidenichthys
      Bidenichthys capensis
    Brosmodorsalis
      Brosmodorsalis persicinus
    Brosmolus
      Brosmolus longicaudis
    Brosmophyciops ネッタイイタチウオ属
      Brosmophyciops pautzkei
    Brosmophycis
      Brosmophycis marginata
    Lucifuga
      Lucifuga spelaeotes
    Melodichthys
      Melodichthys hadrocephalus
    Parabrosmolus
      Parabrosmolus novaeguineae
  Tribe Dinematichthyini
    Beaglichthys
      Beaglichthys macrophthalmus
    Brotulina サンゴイタチウオ属
      Brotulina erythrea
    Dermatopsis
      Dermatopsis macrodon
    Dermatopsoides
      Dermatopsoides talboti
    Diancistrus
      Diancistrus longifilis
    Dinematichthys リュウキュウイタチウオ属
      Dinematichthys riukiuensis
    Dipulus
      Dipulus norfolkanus
    Fiordichthys
      Fiordichthys slartibartfasti
    Gunterichthys
      Gunterichthys longipenis
    Melodichthys
    Monothrix
      Monothrix polylepis
    Ogilbia
      Ogilbia galapagosensis
APHYONIDAE ソコオクメウオ科
    Aphyonus
      Aphyonus gelatinosus
    Barathronus ソコオクメウオ属
      Barathronus bicolor
    Meteoria
      Meteoria erythrops
    Nybelinella
      Nybelinella erikssoni
    Parasciadonus
      Parasciadonus brevibrachium
    Sciadonus
      Sciadonus galatheae
-----------------------------------------------------------------
■参考


魚類検索三版(中坊編,2013)の記載種
 

アシロ目アシロ亜目
137 アシロ科  Ophidiidae
    ヨミノアシロ属
      Abyssobrotula galatheae  ヨミノアシロ
    ハナトゲアシロ属
      Acanthonus armatus  ハナトゲアシロ
    リュウジンアシロ属
      Alcockia rostrata  リュウジンアシロ
    オオイタチウオ属(新称)
      Bassogigas gillii  オオイタチウオ(新称)
    フクメンイタチウオ属
      Bassozetus levistomatus  ソコフクメンイタチウオ
      Bassozetus zenkevitchi  フクメンイタチウオ
    オザワアシロ属
      Bathyonus caudalis  オザワアシロ
    イタチウオ属
      Brotula multibarbata  イタチウオ
    オビアシロ属
      Brotulotaenia nielseni  カラスオビアシロ
    モモイタチウオ属
      Dicrolene quinquarius  モモイタチウオ
      Dicrolene tristis  トウヨウモモイタチウオ
    フリソデアシロ属
      Eretmichthys pinnatus  フリソデアシロ
    シロチョウマン属
      Glyptophidium argenteum  シロガネチョウマン
      Glyptophidium japonicum  シロチョウマン
      Glyptophidium lucidum  スカシチョウマン
      Glyptophidium oceanium  ニセシロチョウマン
    イトヒキイタチウオ属
      Homostolus acer  イトヒキイタチウオ
    ヨロイイタチウオ属
      Hoplobrotula armata  ヨロイイタチウオ
      Hoplobrotula badia  クロヨロイイタチウオ
    クロウミドジョウ属
      Luciobrotula bartschi  クロウミドジョウ
    ハゴロモアシロ属
      Mastigopterus imperator  ハゴロモアシロ
    クマイタチウオ属
      Monomitopus kumae  クマイタチウオ
      Monomitopus pallidus  ヤエバクマイタチウオ
    シオイタチウオ属
      Neobythites sivicola  シオイタチウオ
      Neobythites stigmosus  シマイタチウオ
      Neobythites unimaculatus  スミツキイタチウオ
    ノコギリイタチウオ属(新称)
      Neobythitoides serratus  ノコギリイタチウオ(新称)
    アシロ属
      Ophidion asiro  アシロ
      Ophidion muraenolepis  ミナミアシロ
    タライタチウオ属
      Porogadus guentheri  タライタチウオ
      Porogadus miles  コワトゲタライタチウオ
    ヒメイタチウオ属
      Pycnocraspedum fulvum  オオヒメイタチウオ
      Pycnocraspedum microlepis  ヒメイタチウオ
    ウミドジョウ属
      Sirembo imberbis  ウミドジョウ
    ハダカイタチウオ属
      Spectrunculus grandis  ソコボウズ
    バケアシロ属
      Typhlonus nasus  バケアシロ
    ハリダシアシロ属
      Xyelacyba myersi  ハリダシアシロ
138 カクレウオ科  
    シロカクレウオ属
      Carapus kagoshimanus  シロカクレウオ
      Carapus mourlani  カザリカクレウオ
    クマノカクレウオ属
      Echiodon anchipterus  クマノカクレウオ
    カクレウオ属
      Encheliophis boraborensis  ボウズカクレウオ
      Encheliophis gracilis  シモフリカクレウオ
      Encheliophis homei  テナガカクレウオ
      Encheliophis sagamianus  カクレウオ
      Encheliophis vermicularis  アマミカクレウオ
    ソコカクレウオ属
      Eurypleuron owasianum  ソコカクレウオ
    シンジュカクレウオ属
      Onuxodon fowleri  ホソシンジュカクレウオ
      Onuxodon parvibrachium  シンジュカクレウオ
    オニカクレウオ属
      Pyramodon lindas  バケオニカクレウオ
      Pyramodon ventralis  オニカクレウオ

 

フサイタチウオ亜目
139 フサイタチウオ科  Bythitidae
    フサイタチウオ属
      Abythites lepidogenys  フサイタチウオ
    リュウキュウイタチウオ属
      Alionematichthys piger  ハダカリュウキュウイタチウオ
      Alionematichthys riukiuensis  リュウキュウイタチウオ
      Alionematichthys shinoharai  シノハラリュウキュウイタチウオ(新称)
    ネッタイイタチウオ属
      Brosmophyciops pautzkei  ネッタイイタチウオ
    オオソコイタチウオ属
      Cataetyx platyrhynchus  オオソコイタチウオ
    サンゴイタチウオ属
      Diancistrus erythraeus  トゲイタチウオ
      Diancistrus fuscus  サンゴイタチウオ
      Diancistrus jackrandalli  ランドールイタチウオ(新称)
    アカネイタチウオ属(新称)
       Dinematichthys ilucoeteoides  アカネイタチウオ(新称)
    ボライタチウオ属
      Diplacanthopoma japonicum  ボライタチウオ
    セダカイタチウオ属
      Grammonus robustus  セダカイタチウオ
      Grammonus yunokawai  ドウクツイタチウオ(新称)
    サラサイタチウオ属
      Saccogaster tuberculata  サラサイタチウオ
140 ソコオクメウオ科  Aphyonidae
    ソコオクメウオ属
      Barathronus maculatus  ミスジオクメウオ

 

スズキ目ゲンゲ亜目
294 ニセイタチウオ科  Parabrotulidae
    ニセイタチウオ属
      Parabrotula plagiophthalma  ニセイタチウオ
      Parabrotula tanseimaru  サガミニセイタチウオ
-------------------------------------------------------------------

参考論文・webサイト

●Campbell MA, Nielsen JG, Sado T, Shinzato C, Kanda M, Satoh TP, Miya M (2017)
Evolutionary affinities of the unfathomable Parabrotulidae: Molecular data indicate placement of Parabrotula within the family Bythitidae, Ophidiiformes.
Molecular Phylogenetics and Evolution, Volume 109, Pages 337-342.

●大橋慎平・今村 央・矢部 衞 (2012) 

日本周辺海域から採集された日本初記録のアシロ科魚類カラスオビアシロ(新称)Brotulotaenia nielseni

魚類学雑誌 59(2):135–139.
http://bunken.org/pdf_store/isj/publication/pdf/59/5902-135.pdf

●wikipedia
アシロ目
https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%A2%E3%82%B7%E3%83%AD%E7%9B%AE

ソコオクメウオ科
https://ja.wikipedia.org/wiki/%E3%82%BD%E3%82%B3%E3%82%AA%E3%82%AF%E3%83%A1%E3%82%A6%E3%82%AA%E7%A7%91

●釣絶!魚ゲノム
アシロ目 Ophidiiformes
http://comiya.net/fish/order/asiro_mc/index.html