तेषु प्राणादयः पञ्च मुख्याः पञ्चसु सुव्रत ।
प्राणसंज्ञस्तथापानः पूज्यः प्राणस्तयोर्मुने ॥ २५॥
teSu praaNaadayaH paJca mukhyaaH paJcasu suvrata ।
praaNasaMjJastathaapaanaH puujyaH praaNastayormune ॥२५॥
これらの中でプラーナを始めとする五つが主要なものである、善戒者よ！五つの中でこのようにプラーナと呼ばれるアパーナとプラーナの両者が尊ばれるべきである、ムニよ！
आस्यनासिकयोर्मध्ये नाभिमध्ये तथा हृदि ।
प्राणसंज्ञोऽनिलो नित्यं वर्तते मुनिसत्तम ॥ २६॥
aasyanaasikayormadhye naabhimadhye tathaa hRdi ।
praaNasaMjJo'nilo nityaM vartate munisattama ॥२६॥
口と鼻の両者の間に、臍の間に、同様に心臓に、プラーナ気として知られるアニラ（風）が常に存在する、ムニの最上者よ！
अपानो वर्तते नित्यं गुदमध्योरुजानुषु ।
उदरे सकले कट्यां नाभौ जङ्घे च सुव्रत ॥ २७॥
apaano vartate nityaM gudamadhyoruhaanuSu।
udare sakale kaTyaaM naabhau jaGghe ca suvrata ॥२७॥
アパーナ気は肛門の間、大腿と膝、腹の部分、腰、臍のところ、脛に常にある、善戒者よ！
व्यानः श्रोत्राक्षिमध्ये च कुकुभ्द्यां गुल्फयोरपि ।
प्राणस्थाने गले चैव वर्तते मुनिपुङ्गव ॥ २८॥
vyaanaH zrotaakSimadhye ca kakudbhyaaM ca gulphayorapi।
praaNasthaane gale caiva vartate munipuGgava ॥२८॥
ヴィヤーナ気は、耳と目の間と両肩から両踝に〔かけて分布し〕、プラーナの領域の喉にもまた存在する、ムニの最勝者よ！
उदानसंज्ञो विज्ञेयः पादयोर्हस्तयोरपि ।
समानः सर्वदेहेषु व्याप्य तिष्ठत्यसंशयः ॥ २९॥
udaanasajJno vijJeyaH paadayorhastayorapi ।
samaanaH sarvadeheSu vyaapya tiSThatyasaMzayaH ॥२९॥
ウダーナ気として知られるものは、両足と両手にあると知るべきである。サマーナ気は全身に疑いなく浸透して存在する。
नागादिवायवः पञ्चत्वगस्थ्यादिषु संस्थिताः ।
निःश्वासोच्छ्वासकासाश्च प्राणकर्म हि सांकृते ॥ ३०॥
naagaadivaayavaH paJca tvagasthyaadiSu saMsthitaaH ।
niHzvaasocchvaasakaasaazca praaNakarma hi saaMkRte ॥३०॥
ナーガ気を始めとする五つの風は、皮膚と骨などに存する。入息と出息と咳とがプラーナの機能なのである、サーンクリティよ！
अपानाख्यस्य वायोस्तु विण्मूत्रादिविसर्जनम् ।
समानः सर्वसामीप्यं करोति मुनिपुङ्गव ॥ ३१॥
apaanaakhyasya vaayostu viNmuutraadivisarjanam ।
samaanaH sarvasaamiipyaM karoti munipuGgava ॥३१॥
しかるにアパーナ気と名付けられたるヴァーユ（風）は糞尿などの排泄する〔機能がある〕。サマーナ気は全体を調節する、ムニの最勝者よ！
उदान ऊर्ध्वगमनं करोत्येव न संशयः ।
व्यानो विवादकृत्प्रोक्तो मुने वेदान्तवेदिभिः ॥ ३२॥
udaana uurdhvagamanaM karotyeva na saMzaya ।
vyaano vivaadakRtprokto mune vedaanatavedibhiH ॥३२॥
ウダーナ気は、疑いなく上方に向かう働きをなす。ヴィヤーナ気はヴェーダーンタの学者達により発声する働きがあると言われている、ムニよ！
उद्गारादिगुणः प्रोक्तो व्यानाख्यस्य महामुने ।
धनञ्जयस्य शोभादि कर्म प्रोक्तं हि सांकृते ॥ ३३॥
udgaaraadiguNaH prokto naagaakhyasya mahaamune ।
dhanaMjayasya zobhaadi karma proktaM hi saakRte ॥३३॥
おくび（げっぷ）をする目的がナーガ気と名付けられたものにはあると言われる、マハームニよ！ダナンジャヤ気には実に輝かす働きがあると言われる、サーンクリティよ！
निमीलनादि कूर्मस्य क्षुधा तु कृकरस्य च ।
देवदत्तस्य विप्रेन्द्र तन्द्रीकर्म प्रकीर्तितम् ॥ ३४॥
nimiilanaadi kuurmasya kSudhaa tu kRkarasya ca ।
devadattasya viprendra tindriikarma prakiirtitam ॥३४॥
クールマ気は目の瞬きなど、実にクリカラ気は飢渇感など〔の働きがある〕。祭司のインドラよ！デーヴァダッタ気は疲労感の作用があると述べられている。
सुषुम्नायाः शिवो देव इडाया देवता हरिः ।
पिङ्गलाया विरञ्चिः स्यात्सरस्वत्या विराण्मुने ॥ ३५॥
suSumnaayaaH zivo deva iDaayaa devataa hariH ।
piGgalaayaaH viraJciH syaatsarasvatyaa viraaNmune ॥३५॥
スシュムナー気道の神はシヴァ神であり、イダー気道の神格はハリ（ビシュヌ）神である。ピンガラー気道はヴィランチ（ブラフマー）神、サラスヴァティー気道はヴィラージ神である、ムニよ！
पूषाधिदेवता प्रोक्ता वरुणा वायुदेवता ।
हस्तिजिह्वाभिधायास्तु वरुणो देवता भवेत् ॥ ३६॥
puuSaadhidevataa prokto varunaa vaayudevataa ।
hastijihvaabhidhaayaastu varuNo devataa bhavet ॥३६॥
プーシャー気道はアディ（太陽神）を神格とし、ヴァルナー気道はヴァーユ（風神）を神格とすると言われる。しかるにハスティナジフヴァー気道という名称のものはヴァルナ（水神）を神格とする。
यशस्विन्या मुनिश्रेष्ठ भगवान्भास्करस्तथा ।
अलम्बुसाया अम्बात्मा वरुणः परिकीर्तितः ॥ ३७॥
yazasvinyaa munizreSTha bhagavaanbhaaskarastathaa ।
alambusaayaa ambvaatmaa varuNaH parikiirtitaH ॥३७॥
最高のムニよ！同様にしてヤシャスヴィニー気道の主はバースカラ（太陽神）である。アランブサー気道の〔主は〕、水のアートマン、ヴァルナ神であると述べられていた。
कुहोः क्षुद्देवता प्रोक्ता गान्धारी चन्द्रदेवता ।
शङ्खिन्याश्चन्द्रमास्तद्वत्पयस्विन्याः प्रजापतिः ॥ ३८॥
kuhoH kSuddevataa proktaa gaandhaarii candradevataa ।
zaGkhinyaazcandramaastadvatpayasvinyaaH prajaapatiH ॥३८॥
クフ気道の神格はクシュトゥ（飢餓神）であり、ガンダーラー気道の神格はチャンドラ（月）と言われる。シャンキニー気道はチャンドラマス（月神）であり、このようにしてパヤスヴィニー気道はプラジャパティ（創造主）である。
विश्वोदराभिधायास्तु भगवान्पावकः पतिः ।
इडायां चन्द्रमा नित्यं चरत्येव महामुने ॥ ३९॥
vizvodaraabhidhaayaastu bhagavaanpaavakaH patiH ।
iDaayaaM candramaa nityaM caratyeva mahaamune ॥३९॥
しかるにヴィシュヴォダラー気道という名称のものの主は、パーヴァカ（火）の主である。イダー気道において月神こそが常に動く、マハームニよ！
पिङ्गलायां रविस्तद्वन्मुने वेदविदां वर ।
पिङ्गलायामिडायां तु वायोः संक्रमणं तु यत् ॥ ४०॥
piGgalaayaaM ravistadvanmune vedavedaaM bara ।
piGgalaayaamiDaayaaM tu vaayoH sakramaNaM tu yat ॥४०॥
ピンガラー気道においては、同様に太陽が〔動く〕、ヴェーダの最高の知識を有するムニよ！しかるにピンガラー気道からイダー気道に風が入るところの、
तदुत्तरायणं प्रोक्तं मुने वेदान्तवेदिभिः ।
इडायां पिङ्गलायां तु प्राणसंक्रमणं मुने ॥ ४१॥
taduttaraayaNaM proktaM mune vedaantavedibhiH ।
iDaayaaM piGgalaayaaM tu praaNasaMkramaNaM mune ॥४१॥
それはウッタラーヤナ（右回りの北行の道）とヴェーダーンタの学者達により言われる、ムニよ！しかるにイダー気道からピンガラー気道にプラーナが入る〔ところのものは〕、ムニよ！
दक्षिणायनमित्युक्तं पिङ्गलायामिति श्रुतिः ।
इडापिङ्गलयोः संधिं यदा प्राणः समागतः ॥ ४२॥
dakSiNaayanamityauktaM piGgalayaamiti zrutiH ।
iDaapiGgalayoH saMdhiM yadaa praaNaH samaagataH ॥५२॥
ダクシナーヤナ（左周りの南行の道）と言われる。聖典においてピンガラー気道においてイダーとピンガラーの両者が結合する時にプラーナが集い来るその時は、
अमावास्या तदा प्रोक्ता देहे देहभृतां वर ।
मूलाधारं यदा प्राणः प्रविष्टः पण्डितोत्तम ॥ ४३॥
amaavaasyaa tadaa proktaa dehe dehabhRtaaM vara ।
muulaadhaaraM yadaa praaNaH praviSTaH paNDitottama ॥४३॥
身体におけるアマーヴァーシャー（新月の夜）と言われるのである、身体を所有する者の中の最上者よ！ムーラーダーラにプラーナが侵入する時は、最高のパンディットよ！
तदाद्यं विषुवं प्रोक्तं तपसैस्तापतोत्तम ।
प्राणसंज्ञो मुनिश्रेष्ठ मूर्धानं प्राविशद्यदा ॥ ४४॥
tadaadyaM viSuvaM proktaM taapasaistaapasottama ।
praaNasajNo munizreSTHa muurdhaanaM pravizadyadaa ॥४४॥
アーディヤ・ヴィシュヴァ（春分）と言われる、苦行者の中の最高の苦行者よ！プラーナと名付けられるものが、頭頂部に入るその時は、最高のムニよ！
तदन्त्यं विषुवं प्रोक्तं तापसैस्तत्त्वचिन्तकैः ।
निःश्वासोच्छ्वासनं सर्वं मासानां संक्रमो भवेत् ॥ ४५॥
tadantyaM viSuvaM proktaM taapasaistattvacintakaiH ।
niHzvaasocchvaasanaM sarvaM maasaanaaM saMkramo bhavet ॥४५॥
それはアンティヤ・ヴィシュヴァ（秋分）と苦行者達の中の真実の思考者達により言われる。吸気と呼気は全ての月（十二ヶ月）に入るであろう。
इडायाः कुण्डलीस्थानं यदा प्राणः समागतः ।
सोमग्रहणमित्युक्तं तदा तत्त्वविदां वर ॥ ४६॥
iDaayaaH kuNDaliisthaanaM yadaa praaNaH samaagataH ।
somagrahaNamityuktaM tadaa tattvavidaaM vara ॥४६॥
イダー気道からクンダリー・スターナにプラーナが集い来るその時をソーマグラハナ（月食）と言われる、真実を知る者の最上者よ！
यदा पिङ्गलया प्राणः कुण्डलीस्थानमागतः ।
तदातदा भवेत्सूर्यग्रहण मुनिपुङ्गव ॥ ४७॥
yadaa piGgalayaa praaNaH kuNDaliisthaanamaagataH ।
tadaa tadaa bhavetsuuryagrahaNaM munipuGgava ॥४७॥
ピンガラー気道からプラーナがクンダリースターナに来るその時は、而してスーリヤグラハ（日食）である、最勝のムニよ！