みなさんこんにちは今回はマニアの間で大変人気のある「アフリカンカラシン」をまとめてみます。数年前に入荷されたレッドチェリーコンゴテトラの美しさに魅了され、アフリカンカラシンのファンになった方も多いでしょう。
南米カラシンに比べ、あまりお店で見ないお魚たちですが、そこがマニア心をくすぶる点でもあります。
主に「FishBase」を参考にし、一覧をまとめました。ネット検索で色んなページに飛ぶのが面倒だと思われている方向けとなっています。アフリカンカラシンの意外と広い世界観を感じていただけると幸いです。
集合するコンゴテトラたち。
「アフリカンカラシンのグループ」
ディスティコドゥス科 Distichodontidae(17属101種):クラウンテトラ(Distichodus sexfasciatus)やディスティコダス・アフィニス(Distichodus affinis)等の中大型種から、ネオレビアス(Neolebias)、アフリカンダーター(Nannocharax)などの小型種までを含むグループ。中でもフィンイーターであるファーゴ(Phago)の仲間は興味深く、詳細不明のMesoborus crocodilusに至っては巨大化したファーゴのような容姿をしており、まるでカラフトマスのように見える。また、南米のカラックスに似たXenocharax spilurusが含まれているのも面白く、バラエティー豊かなスタイルの魚たちが見られます。
キタリヌス科 Citharinidae(3属8種):シルバーの体に独特のスタイルが印象的な中大型グループです。その外見は一見すると東南アジアのコイの仲間であるピースカンのようであります。サイズやスタイルは種によって多少異なり、中でもキタリヌス・ラタス(Citharinus latus)は鰭が赤くなります。稀にお店で見かけるキタリヌスですが、混同されていることが多いでしょう。草食性の強いこと、食が細いことで知られ、まるで南米カラシンでいうクリマトプシスのようです。
アレステス科 Alestidae(19属118種):古くから親しまれるコンゴテトラを含む、大変人気のあるアフリカンカラシンのグループです。カラシン最大級でムベンガとも呼ばれるゴリアテタイガーフィッシュ(Hydrocynus goliath)からブリシヌス(Brycinus)などの中型種、コンゴテトラ(Phenacogrammus interruptus)やアドニステトラ(Lepidarchus adonis)、ジェリービーンテトラ(Ladigesia roloffi)といった小型種がいます。中でもレッドチェリーコンゴテトラ(Alestopetersius brichardi)やイエローコンゴテトラ(Alestopetersius caudalis)を含むAlestopetersius属の入荷はファンを一喜一憂させます。ぜひ下記一覧から、このような熱いコンゴテトラの数を感じてください。
ヘプセトゥス科 Hepsetidae(1属5種):ワニのような顔で迫力のあるアフリカンパイクのグループです。以前は1属1種でしたが、近年の研究で5種となりました。この魚の詳細は当ブログの「アフリカンパイク」にてまとめてあります。興味のある方はぜひ見てください。
![](https://stat.ameba.jp/user_images/20150412/00/soukundesuyo/42/2a/j/o0640025913273459268.jpg?caw=800)
ディスティコドゥス科 Distichodontidae(17属101種)
Belonophago属(2種)
Belonophago hutsebouti
Belonophago tinanti
Congocharax属(1種)
Congocharax olbrechtsi
Distichodus属(23種)
Distichodus affinis
Distichodus altus
Distichodus antonii
Distichodus atroventralis
Distichodus brevipinnis
Distichodus decemmaculatus
Distichodus engycephalus
Distichodus fasciolatus
Distichodus hypostomatus
Distichodus kolleri
Distichodus langi
Distichodus lusosso
Distichodus maculatus
Distichodus mossambicus
Distichodus nefasch
Distichodus noboli
Distichodus notospilus
Distichodus petersii
Distichodus rostratus
Distichodus rufigiensis
Distichodus schenga
Distichodus sexfasciatus
Distichodus teugelsi
Dundocharax属(1種)
Dundocharax bidentatus
Eugnathichthys属(3種)
Eugnathichthys eetveldii
Eugnathichthys macroterolepis
Eugnathichthys virgatus
Hemigrammocharax属(0種)
現時点て登録されている種はゼロ。
かつて所属していた種はNannocharax属に移行されている。
現在情報の更新待ち。
Hemistichodus属(3種)
Hemistichodus lootensi
Hemistichodus mesmaekersi
Hemistichodus vaillanti
Ichthyborus(5種)
Ichthyborus besse
Ichthyborus congolensis
Ichthyborus monodi
Ichthyborus ornatus
Ichthyborus quadrilineatus
Mesoborus属(1種)
Mesoborus crocodilus
Microstomatichthyoborus属(2種)
Microstomatichthyoborus bashforddeani
Microstomatichthyoborus katangae
Nannaethiops属(2種)
Nannaethiops bleheri
Nannaethiops unitaeniatus
Nannocharax属(40種)
Nannocharax altus
Nannocharax angolensis
Nannocharax ansorgii
Nannocharax brevis
Nannocharax dageti
Nannocharax elongatus
Nannocharax fasciatus
Nannocharax fasciolaris
Nannocharax gracilis
Nannocharax hastatus
Nannocharax hollyi
Nannocharax intermedius
Nannocharax latifasciatus
Nannocharax lineomaculatus
Nannocharax lineostriatus
Nannocharax luapulae
Nannocharax machadoi
Nannocharax macropterus
Nannocharax maculicauda
Nannocharax micros
Nannocharax minutus
Nannocharax monardi
Nannocharax multifasciatus
Nannocharax niloticus
Nannocharax occidentalis
Nannocharax ocellicauda
Nannocharax ogoensis
Nannocharax parvus
Nannocharax procatopus
Nannocharax pteron
Nannocharax reidi
Nannocharax rubensteini
Nannocharax rubrolabiatus
Nannocharax schoutedeni
Nannocharax signifer
Nannocharax taenia
Nannocharax uniocellatus
Nannocharax usongo
Nannocharax wittei
Nannocharax zebra
Neolebias属(12種)
Neolebias ansorgii
Neolebias axelrodi
Neolebias gossei
Neolebias gracilis
Neolebias kerguennae
Neolebias lozii
Neolebias philippei
Neolebias powelli
Neolebias spilotaenia
Neolebias trewavasae
Neolebias trilineatus
Neolebias unifasciatus
Paradistichodus属(1種)
Paradistichodus dimidiatus
Paraphago属(1種)
Paraphago rostratus
Phago属(3種)
Phago intermedius
Phago loricatus
Phago boulengeri
Xenocharax属(1種)
Xenocharax spilurus
キタリヌス科 Citharinidae(3属8種)
Citharidium属(1種)
Citharidium ansorgii
Citharinops属(1種)
Citharinops distichodoides
Citharinus属(6種)
Citharinus citharus
Citharinus congicus
Citharinus eburneensis
Citharinus gibbosus
Citharinus latus
Citharinus macrolepis
アレステス科 Alestidae(19属118種)
Alestes属(7種)
Alestes ansorgii
Alestes baremoze
Alestes dentex
Alestes inferus
Alestes liebrechtsii
Alestes macrophthalmus
Alestes stuhlmannii
Alestopetersius属(10種)
Alestopetersius bifasciatus
Alestopetersius brichardi
Alestopetersius caudalis
Alestopetersius compressus
Alestopetersius conspectus
Alestopetersius hilgendorfi
Alestopetersius leopoldianus
Alestopetersius nigropterus
Alestopetersius smykalai
Alestopetersius tumbensis
Arnoldichthys属(1種)
Arnoldichthys spilopterus
Bathyaethiops属(4種)
Bathyaethiops atercrinis
Bathyaethiops breuseghemi
Bathyaethiops caudomaculatus
Bathyaethiops greeni
Brachypetersius属(6種)
Brachypetersius altus
Brachypetersius cadwaladeri
Brachypetersius gabonensis
Brachypetersius huloti
Brachypetersius notospilus
Brachypetersius pseudonummifer
Brycinus属(35種)
Brycinus abeli
Brycinus affinis
Brycinus bartoni
Brycinus batesii
Brycinus bimaculatus
Brycinus brevis
Brycinus carmesinus
Brycinus carolinae
Brycinus comptus
Brycinus derhami
Brycinus ferox
Brycinus fwaensis
Brycinus grandisquamis
Brycinus humilis
Brycinus imberi
Brycinus intermedius
Brycinus jacksonii
Brycinus kingsleyae
Brycinus lateralis
Brycinus leuciscus
Brycinus longipinnis
Brycinus luteus
Brycinus macrolepidotus
Brycinus minutus
Brycinus nigricauda
Brycinus nurse
Brycinus opisthotaenia
Brycinus peringueyi
Brycinus poptae
Brycinus rhodopleura
Brycinus sadleri
Brycinus schoutedeni
Brycinus taeniurus
Brycinus tessmanni
Brycinus tholloni
Bryconaethiops属(5種)
Bryconaethiops boulengeri
Bryconaethiops macrops
Bryconaethiops microstoma
Bryconaethiops quinquesquamae
Bryconaethiops yseuxi
Clupeocharax属(1種)
Clupeocharax schoutedeni
Hemigrammopetersius属(2種)
Hemigrammopetersius barnardi
Hemigrammopetersius pulcher
Hydrocynus属(6種)
Hydrocynus brevis
Hydrocynus forskahlii
Hydrocynus goliath
Hydrocynus somonorum
Hydrocynus tanzaniae
Hydrocynus vittatus
Ladigesia属(1種)
Ladigesia roloffi
Lepidarchus属(1種)
Lepidarchus adonis
Micralestes属(17種)
Micralestes acutidens
Micralestes ambiguus
Micralestes argyrotaenia
Micralestes comoensis
Micralestes congicus
Micralestes eburneensis
Micralestes elongatus
Micralestes fodori
Micralestes holargyreus
Micralestes humilis
Micralestes lualabae
Micralestes occidentalis
Micralestes pabrensis
Micralestes sardina
Micralestes schelly
Micralestes stormsi
Micralestes vittatus
Nannopetersius属(2種)
Nannopetersius lamberti
Nannopetersius mutambuei
Petersius属(2種)
Petersius conserialis
Phenacogrammus属(10種)
Phenacogrammus ansorgii
Phenacogrammus aurantiacus
Phenacogrammus bleheri
Phenacogrammus deheyni
Phenacogrammus interruptus
Phenacogrammus major
Phenacogrammus polli
Phenacogrammus stigmatura
Phenacogrammus taeniatus
Phenacogrammus urotaenia
Rhabdalestes属(8種)
Rhabdalestes aeratis
Rhabdalestes brevidorsalis
Rhabdalestes leleupi
Rhabdalestes maunensis
Rhabdalestes rhodesiensis
Rhabdalestes septentrionalis
Rhabdalestes tangensis
Rhabdalestes yokai
Tricuspidalestes属(1種)
Tricuspidalestes caeruleus
Virilia属(0種)
現時点て登録されている種はゼロ。
かつて所属していた種はMicralestes属に移行されている。
現在情報の更新待ち。
ヘプセトゥス科 Hepsetidae(1属5種)
Hepsetus属(5種)
Hepsetus cuvieri
Hepsetus kingsleyae
Hepsetus lineata
Hepsetus occidentalis
Hepsetus odoe
2015年5月現在「Fishbase」より。
アフリカンパイク(Hepsetus odoe)
「おわりに」日本のアクアショップで見かけるアフリカンカラシンの数は少なく、名前の混乱が非常に多い謎に満ちたグループです。画像や情報も少ないことから、同定が困難である場合が多いのは仕方のない事だと思います。
中でも人気のあるAlestopetersius属の魚たちは名前の混乱と混ざりが目立ち、一般的に日本ではAlestopetersius nigropterusがレインボーコンゴテトラと呼ばれる傾向に見えますが、その名の由来は光りの加減で微妙な色彩に見えることから通称として命名されておりますので、実際のところ似た魚の総称、通称として扱われているのが現状です。大方この系統の魚は横から光りを当てると微妙な色合いに輝いて見えるため、みんなレインボーコンゴテトラという名前を当てはめられます。そもそもの時点で種が定まっているわけではありませんので、お店のHPなどでレインボーコンゴテトラの学名が「Alestopetersius sp」とされる理由の一つはこのためでしょう。
以前にヨーロッパよりAlestopetersius leopoldianusとして魚が入荷されましたが、それも以前にレインボーコンゴテトラとして流通した魚のようです。論文に記載されている画像から比較すると本当にAlestopetersius leopoldianusであるかどうか非常に怪しいところがあります。さらにスタイルや尾鰭の模様はAlestopetersius nigropterusと似ており、異なる点は色彩が濃い赤に染まるところでしょうか。海外でのサイトでは大変似た魚に対しAlestopetersius hilgendorfiではないかとの考察を見た事があり、謎が深まるばかりです。
このようにレインボーコンゴテトラ、その他の種を含め、多くのアフリカンカラシンはマニアの混乱を招いております。
これからも謎の魚がレインボーコンゴテトラという名前で日本に入ってくることでしょう。また、レインボーコンゴテトラ以外にコンゴテトラやレッドフィンコンゴテトラなどといったお馴染の魚種からも、一つの名前で数パターンの別種なり地域変異なりが混同されて入荷します。また最近はブリシヌスの入荷もよく見られ、情報を求むマニアの方は増すばかりです。
何が来るか分からないところもアフリカンカラシンの魅力です。もし、ワイルド個体が入荷されていたら、ぜひ観察してみてください。思いがけず珍しい個体を手に入れられるかもしれませんよ。
参考:Wiki、Fishbase、アクアウェーブ(2002年)