Монголын соёлын үзэгдлийн цаад сэтгэлгээ: уламжлал ба орчин үеийн мөргөлдөөн
Даяаршлын хурдацтай хөгжиж буй өнөө үед соёлын солилцоо, интеграцчилал улам бүр ойртож байгаа нь Монгол Улсад өрнөж буй соёлын өөрчлөлтүүд гүнзгийрүүлэн судлахуйц үзэгдэл болжээ. Монгол Улс нэгэн цагт түүхийн гүн өв, үндэсний өвөрмөц уламжлалтай байсан үндэсний хувцас нь өвөг дээдсийнхээ мэргэн ухаан, үндэсний оюун санааг тээж, монгол соёлын өвөрмөц бэлгэдэл юм. Гэсэн хэдий ч сүүлийн жилүүдэд Солонгосын нүүр будалт, Солонгосын давалгаа нь тус улсын соёлын дүр төрхийг чимээгүйхэн өөрчилж байх шиг байна. Үүнийг
Халлю соёл нь дур булаам хөгжим, телевизийн олон ангит кино, загварын чиг хандлага болон бусад элементүүдээрээ Ази, тэр байтугай дэлхийн олон улс орнуудыг хамарсан. Монголд Солонгосын давалгааны нөлөөг дутуу үнэлж болохгүй. Солонгосын поп хөгжмийн эрч хүчтэй аялгуу, залуу насны эрч хүч нь хэвлэл мэдээллийн янз бүрийн сувгуудаар хурдацтай тархаж, Монголын олон тооны залуусыг өөртөө татсан. Тэд солонгос шүтээнүүдийг дуурайж, үс засалт, нүүр будалт, хувцасны загвараас эхлээд дагалдах хэрэгслийн нарийн ширийн зүйл хүртэл солонгос загварт нийцүүлэхийг эрмэлздэг. Царайлаг арьс, нүүрний хэлбэрийг гурван хэмжээстээр өөрчлөхийг онцолсон солонгос нүүр будалтын тансаг, тансаг байдал нь Монголын уламжлалт гоо зүйн барзгар, зоримог байдлаас эрс ялгаатай. Монголд илүү загварлаг, орчин үеийн дүр төрхийг харуулахыг зорьж, солонгос нүүр будалтын бүтээгдэхүүн хэрэглэж, солонгос нүүр будалтын арга техникт суралцаж буй залуус нэмэгдсээр байна.
Үүний зэрэгцээ монгол үндэсний хувцасны өдөр тутмын амьдралд харагдах байдал аажмаар буурч байна. Уламжлалт хувцасны том дээл, өвөрмөц хээ угалз, гоёл чимэглэл нь нэгэн цагт Монгол бахархал, өвөрмөц байдлын бэлгэдэл байжээ. Их баяр наадам, хуримын ёслол болон бусад тохиолдолд үндэсний хувцсыг хүмүүс ёслол төгөлдөр өмсдөг хэвээр байгаа ч өдөр тутмын гудамж, гудамжинд үндэсний хувцас өмссөн хүмүүс улам бүр цөөрсөөр байна. Орчин үеийн амьдралын хэв маягийн энэхүү өөрчлөлтийн цаана хүчин зүйлүүд байгаа хэдий ч орчин үеийн тохиромжтой хувцас нь хурдацтай хөгжиж буй хотын амьдрал, өдөр тутмын ажилд илүү тохиромжтой боловч Солонгосын соёлын нөлөөг үл тоомсорлож болохгүй. Загварын чиг хандлагыг эрэлхийлэх явцдаа залуу үеийнхэн Солонгосын поп соёлын авчирсан шинэлэг байдал, сэтгэл хөдлөлд илүү их анхаарал хандуулж, харин орон нутгийн уламжлалт хувцасны соёлын үнэ цэнийг аажмаар мартдаг.
Монгол эрчүүдийн эр зориг эрс унасан гэдэг нь өрөөсгөл ойлголт байж магадгүй. Уламжлал ёсоор монгол эрчүүд баатарлаг, баатарлаг, даруухан дүр төрхөөрөө дэлхийд алдартай. Гэсэн хэдий ч цаг үе хөгжихийн хэрээр нийгмийн орчин асар их өөрчлөлтийг авчирсан.Орчин үеийн боловсролыг сурталчлах, олон соёлт үзлийг нэгтгэх нь залуучуудын үнэт зүйл, гоо зүйн үзэл баримтлалыг чимээгүйхэн өөрчилсөн. Тэд илүү олон төрлийн соёл, дүр төрхөд өртөж, уламжлалт эрэгтэй дүрээр хязгаарлагдахаа больсон. Солонгосын соёлд үзүүлсэн эрэгтэй дүр төрх нь зөвхөн эелдэг зөөлөн бөгөөд сэтгэл хөдлөлийн илэрхийлэл, мөн тайзан дээр харуулсан шаргуу хөдөлмөр, эрч хүчийг голлодог. Эрэгтэй хүний дүр төрхийг ийм олон янзаар харуулах нь монгол залууст өөрийгөө танин мэдэх, имиж бүрдүүлэх тал дээр илүү олон сонголт, бодолтой болох боломжийг олгож болох ч энэ нь эрэгтэй хүний шинж чанараа бүрэн алддаг гэсэн үг биш юм.Гүнзгий өнцгөөс харвал Монголын соёлын энэхүү өөрчлөлт нь даяаршлын нөхцөлд уламжлал ба орчин үе, дотоод, гадаадын соёлын цогц харилцааг харуулж байна. Нэг талаас, соёлын солилцоо, интеграци нь улс орон, үндэстэнд шинэ эрч хүч, хөгжлийн боломжуудыг авчирдаг, зогсох аргагүй түүхэн чиг хандлага юм. Солонгосын соёлыг нэвтрүүлсэн нь Монголын залууст дэлхийн загвар, соёлыг танин мэдэх шинэ цонх нээж, тэдний гоо сайхныг эрэлхийлэх, орчин үеийн амьдралын хэв маягийг хүсэн тэмүүлэх хүсэл эрмэлзэл төрүүлж байна.Энэ нь Монгол Улсад загвар, гоо сайхны салбарын өсөлт, зугаа цэнгэл, соёлын зах зээл цэцэглэн хөгжих зэрэг соёлын холбогдох салбаруудыг хөгжүүлэхэд тодорхой хэмжээгээр түлхэц өгсөн. Харин нөгөө талаар соёлын солилцооны явцад нутгийн соёл, гадаад соёлын харилцааг зөв зохицуулж чадахгүй бол энэ нь нутгийн соёлыг гадуурхахад хүргэж болзошгүй юм. Монгол үндэсний хувцаснуудад тулгарч буй бэрхшээл нь энэхүү болзошгүй хямралын нэг илрэл юм.
Монгол Улсын хувьд орчин үеийн соёл, харийн соёлыг өлгийдөн авахын сацуу нутгийн сайхан уламжлалт соёлоо хэрхэн өвлүүлэх, сурталчлах нь нэн тулгамдсан асуудал болоод байна. Төр засаг, нийгмийн бүхий л салбарынхан уламжлалт соёлоо хамгаалах, сурталчлах ажлыг эрчимжүүлж, залуу хойч үедээ боловсролын системээр дамжуулан үндэсний хувцас, уламжлалт ёс заншил, үнэт зүйлсийн гүн утга агуулга, өвөрмөц сэтгэл татам байдлыг гүн гүнзгий ойлгуулж, соёлын үйл ажиллагаа, хэвлэл мэдээллийн харилцаа холбоо болон бусад суваг.Тухайлбал, ЕБС-иудад уламжлалт соёлын тусгай курс байгуулах, уламжлалт хувцас үйлдвэрлэх арга техникийг өвлүүлэх, сургах үйл ажиллагааг зохион байгуулах, үндэсний хувцасны сэдэвтэй соёлын үзэсгэлэн, хувцас загварын шоу зохион байгуулах зэрэг болно. Үүний зэрэгцээ соёлын шинэчлэлийг мөн дэмжиж, уламжлалт элементүүдийг орчин үеийн загварын дизайны үзэл баримтлалтай хослуулан үндэсний онцлогтой, орчин үеийн гоо зүйн хэрэгцээ шаардлагад нийцсэн соёлын шинэ бүтээгдэхүүнийг бий болгож, уламжлалт хувцас орчин үеийн нийгэмд эрч хүч, эрч хүчээ сэргээж чадна.